علت وجودی استرس
در دو درس قبلی برای تببین مفهوم استرس به تعریف استرس و تفاوت استرس با اضطراب پرداختیم. در این درس می خواهیم به بررسی علت وجودی استرس بپردازیم. با توجه به تعریف استرس، چرا بدن ما طی هزاران سال تکامل استرس را به عنوان یک پاسخ طبیعی برای خود در نظر گرفته است؟ این پاسخ در دنیای مدرن برای ما مفید است یا مضر؟ آیا می توان از استرس برای رشد و شکوفایی بهره گرفت؟ این درس به ما کمک می کند تا بفهمیم اگر ترید کردن ما منجر به استرس می شود، اولا این استرس برای ما مفید است یا مضر؟ و مدیریت نکردن این استرس و ادامه دادن شرایط منجر به آن، می تواند چه بلایی سر روان و اندام های ما بیاورد.
استرس و تکامل
برای شناخت ریشه های استرس مثل اکثر موارد روانشناختی باید به تکامل انسان بازگردیم. به روزگارانی که اجداد ما به مدت هزاران سال در طبیعت زندگی می کردند و به تدریج تکامل یافته اند. بدن انسان طی هزاران سال برای بیشتر زنده ماندن مجبور به تطبیق خود با شرایط محیطی بوده و کم کم این تطبیق ها، به صورت بهبود ژنتیکی نسل به نسل بین ما منتقل شده است. ما در طبیعت زندگی می کردیم بدون ساختمان ها، ارتش، پلیس، سازمان ها و بدون نهادهایی که بخواهند و بتوانند از ما دفاع بکنند. بدون امکانات امروزی، ما امکان دفاعی چندانی در اختیار نداشتیم. در آن روزها زمین رام انسان نشده بود و ما هر روز با حیوانات خطرناک برخورد داشتیم ، یا برای یک وعده غذای بیشتر با هم نوعان خود در قبیله های همسایه درگیر می شدیم. زخم برمی داشتیم و گاها جان خود را از دست می دادیم.
بعد از سال ها مواجهه با خطرات و شرایط مختلف، انسان به این نتیجه رسید که در مقابله با شرایط مختلف (با توجه به محدودیت ها ،گزینه ها و فیزیولوژی ما) می تواند دو راه را انتخاب کند: جنگ یا گریز
اگر انسان در سیر و سیاحت عادی روزانه اش به تنهایی مقابل یک خرس قرار می گرفت، فرار بهترین راه ممکن به نظر می رسید و اگر در یک گروه چند نفره برای شکار یک گوزن رفته بودند ،یا قبیله همسایه به آنها حمله کرده بود. دفاع کردن و جنگیدن بهترین راه ممکن بود.
بدن ما طی ده ها هزار سال به این نتیجه رسید که با یک سری تغییرات در درون خود به عنوان پاسخ فوری می تواند شانس خود را برای افزایش بقا و محافظت از خود و نزدیکان خود افزایش دهد. صدایی که به هنگام درگیری بم میشود، پوستی که سفت می شود تا خراش برندارد، عضلاتی که سفت می شوند تا هم از خود محاظت کنند و هم ضربات محکمتری به رقیب وارد کنند. موهایی که با سیخ شدن به بزرگتر دیده شدن ما کمک می کنند. و موارد بی شماری که اگر به تکامل علاقه مند باشید حتما خوانده یا شنیده اید. این پاسخ فوری باعث شد که ما زنده بمانیم. و کم کم بخشی از فیزیولوژی ما انسان ها شد. فیزیولوژی ای که هنوز هم همراه ماست. ما انسان ها با سرعت زیادی شکل زندگی خود را تغییر دادیم ولی سیستم های ژنتیکی ما هنوز خود را در جنگل های پر از دار و درخت و حیوانات وحشی می بیند. یخچال را باز می کنیم و فکر می کنیم درختی است که پیدا کرده ایم و باید تا می توانیم بخوریم تا اگر وعده غذایی بعدی پیدا نشد بتوانیم مدت بیشتری زنده بمانیم. اما با توجه به فعالیت های امروزمان که تقریبا اکثرمان فعالیت فیزیکی خاصی هم نداریم( بر خلاف گذشته های بسیار دور که برای یافتن غذا انرژی بسیاری صرف می کردیم) به جایی می رسیم که چاقی مفرط گریبان گیرمان می شود.
راهکاری که یک حرکت بسیار معمول برای بیشتر زنده ماندن بود، امروزه به عنوان عامل بیماری ما عمل می کند!
برگردیم به موضوع درس خودمان، استرس. استرس همان پاسخ فوری است، پاسخی که بدن ما طی این زمان بسیار طولانی تصمیم به ساختن آن گرفته است. این پاسخ با هدف محافظت از انسان شروع میشود و وقتی به درستی کار کند، باعث افزایش قدرت تمرکز، انرژی و هوشیاری میشود تا در شرایط اضطراری بتواند جان انسان را نجات دهد. یک مثال مدرن از استرس در راستای محافظت از ما می تواند ، سرعت عمل و قدرت بیشتر پاها در ترمز کردن در مواجهه با موقعیت تصادف باشد. استرس در واقع پاسخ مثبتی از جانب بدن ما برای محافظت از خودش است. ولی چطور می شود که امروز استرس یکی از عاملان اصلی مرگ و میر در جهان مدرن معرفی می شود؟
استرس: مثبت یا منفی؟
گری کوپر در کتاب استرس و سلامتی استرس را اینگونه معرفی می کند : (++)
استرس هم «چاشنی زندگی» است و هم «بوسۀ مرگ»
همانطور که اشاره شد، استرس اگر فوری و کوتاه مدت باشد، در واقع به عنوان یک اخطار برای ما عمل می کند، اخطاری که در صدد است به ما بفهماند، شرایط جدیدی پیش آمده و ما هم اکنون نیازمند تمرکز، انرژی و هوشیاری بیشتر هستیم.
پس مشکل کجاست؟ مشکل از آن جایی شروع می شود که امروزه این شرایط جدید یا عوامل ایجاد کننده استرس مدام در زندگی روزمره ما تکرار می شوند. و بدن ما با هر استرس به آنها پاسخ می دهد. در جهان گذشته گاها شرایط جنگ یا گریز بوجود می آمد، بدن ما واکنش نشان می داد و موضوع به پایان می رسید. در دنیای مدرن ،دنیای ما، چه اتفاقی می افتد، دن آریلی در مقدمه کتاب پول و عقل( دلارها و منطق ما ) می نویسد:
پول که قطعا یکی از مفاهیم جدا نشدنی زندگی روزمره ماست، به عنوان اولین عامل استرس در آمریکا! ( و احتمالا بسیاری از نقاط دیگر جهان) مورد مطالعه قرار گرفته است. پروژه هایی که باید تا آخر هفته تمام شوند، امتحانی که پیش رو داریم، چک بانکی که باید پرداخت شود، نتایج آزمایش پزشکی که باید گرفته شود، پستی که در اینستاگرام پست شده ، پیامی که در واتساپ آمده، مسئولیت های ما در سازمان های مختلف، سر و صدایی که جزء جدایی ناپذیر شهرهاست و بی نهایت عامل استرسور جدید که ما را به حالت جنگ یا گریز می برند. و در اکثر این مواقع ما نیاز به رفتن روی حالت جنگ یا گریز را نداریم. رییس ما در دفترش بر سر ما فریاد می زند که چرا پروژه تکمیل نشده و مغز ما آن را به عنوان وضعیتی که یک خرس به ما حمله کرده تعبیر می کند. دستهایمان مشت می شود، سرخ می شویم، قلبمان سریعتر می زند ولی خرسی وجود ندارد!. می بینیدحالت جنگ یا گریز تغییراتی را بدن ما بوجود می آورد. تکرار مداوم این تغییرات موجت خستگی روانی و جسمی ما شده و نهایتا به قول گری کوپر مرگ بر پیشانی ما بوسه خواهد زد!
در ادامه این مبحث و در درس آتی، به شناخت این علایم و چگونگی اثر استرس بر آنها خواهیم پرداخت.
سرفصل های درس مدیریت استرس در ترید :
1. استرس و رابطه آن با ترید
2. اضطراب یا استرس در ترید کردن
3. علت وجودی استرس
4. علائم و چگونگی اثر استرس
5. استرس، پول و بازارهای مالی
